De Studiegroep Onderaardse Kalksteengroeven (SOK) is één van de studiegroepen van het koninklijk Natuurhistorisch Genootschap in Limburg (NHGL). De SOK doet sinds 1977 onderzoek in de kalksteengroeven ("mergelgrotten") van Nederland en België, met incidenteel ook een uitstap naar andere landen.
De SOK is voor iedereen die graag wilt bijdragen aan het behalen van onderstaande doelstellingen:
• het vergroten, onderhouden en uitdragen van kennis van de onderaardse mergelgroeven, in het bijzonder in Nederland en België.
• Inzetten voor het behoud van het mergelgroeven en bijbehorende elementen (cultuur/natuur).
Wie zijn de SOK-leden
Onze leden hebben een brede interesse, zoals de ontstaansgeschiedenis van kalksteengroeven, vuursteenmijnen en de verschillende ontginningstechnieken en gereedschappen. Ook is er aandacht voor cultuurhistorie en genealogie (bijv. opschriften van bezoekers), landschapsgeschiedenis en het behoud van het erfgoed voor de toekomst. Daarnaast wordt er ook regelmatig aandacht geschonken aan geologie en fossielen, cartografie, het tweede gebruik van de groeven (zoals de teelt van champignons, kardoen en witlof, toerisme, militair gebruik, schuilplaatsen) en de levende natuur (o.a. vleermuizen, insecten, schimmels).
Wat doet de SOK
Een kerntaak is het promoten van onderzoek naar onderaardse kalksteengroeven in binnen- en buitenland, en de onderzoeksresultaten publiceren in de SOK-Mededelingen (ca. 2x per jaar) en het ledenblad SOK-Info (per 2 maanden). Ook vinden er regelmatig excursies of cursussen plaats.
6x per jaar is een SOK-avond met o.a. lezingen in het Natuurhistorisch Museum Maastricht, (zie de agenda bovenaan het menu). Het programma wordt bekend gemaakt in de voorafgaande SOK-Info en op de facebookpagina. Een SOK-avond is doorgaans opgebouwd uit mededelingen van het bestuur en de van Schaïkstichting, lezingen of (foto/video)voorstellingen, en een gezellige afsluiting in het museum café. Tevens is er gelegenheid voor korte mededelingen als nieuwtjes, vondsten of vragen. Ook niet-leden zijn van harte welkom om kennis te komen maken! Zien we jou dus binnenkort ook?
Wat doet de SOK niet
Om misverstanden te voorkomen: de SOK voorziet niet in recreatieve doeleinden, daarvoor kun je terecht bij de stichting RRB of stichting Ir. D.C. Van Schaïk. Als studiegroep beheren wij namelijk zelf geen groeven, ook hebben wij niet zomaar toegang tot alle groeves. Wel hebben wij samenwerkingen met diverse eigenaren van ondergrondse groeven en kunnen waar nodig altijd van advies voorzien. Vleermuistellingen worden ook niet door de SOK georganiseerd, maar door externe organisaties.
Geschiedenis
Voor 1900 vond er onderaards alleen onderzoek plaats op het gebied van geologie, paleontologie en temperatuurmetingen. Aan het begin van de 20e eeuw begon Willy Verster met het combineren van diverse bronnen en eigen waarnemingen, welke hij samenbracht in zijn "Zuid-Limburgse Grottenwereld" (1928). Tien jaar later bracht ingenieur D.C. van Schaïk zijn standaardwerk over de Sint-Pietersberg uit. Dit werd gevolgd door het eerste moderne wetenschappelijk onderzoek: de eerste inventarisatie van de Sint-Pietersberg (1949-1953), door Van Schaïk en Jan Dielis. Hierin werd voor het eerst gekeken naar cultuurhistorische elementen zoals: datering van opschriften, huismerken en het ontstaan van groeven. Dit onderzoek vormde ook de basis voor de "nota betreffende de betekenis van het Zonneberg gangenstelsel" (1966). Mede door dit rapport kon de Zonneberg gespaard blijven van afgraving.
In 1969 begon de moderne periode: die van het collectief onderzoek. Aangemoedigd door geschiedenisleraar Stied Witlox en 'bergmenneke' Mart Vallen werd op 26 augustus 1969 de Vereniging tot bevordering Wetenschappelijk Onderzoek St.Pietersberg (1969-1975) opgericht door Hans Ogg en Frans Bunnik. Deze publiceerde tussen 1972 en 1974 het blad Troglofiel (zie voor meer informatie ook SOK Info 171 en 187). Na het uiteenvallen van deze vereniging werd er in 1976 een doorstart gepoogd met het Instituut voor Groevenonderzoek in Limburg. Deze bleef ‘in oprichting’ maar resulteerde uiteindelijk in de SOK op 7 oktober 1977, als studiegroep van het NHGL. Via enkele berglopersavonden gingen de lezingen langzaam over in de SOK-avond zoals we die nu nog kennen.
De oprichters van de SOK: Jos Cobben, Jacques Diederen, Ed de Grood, Hans Kamphoven †, Max Wijnen. Het SOK-logo werd in 1982 ontworpen door John Hageman.
De geschiedenis van de SOK is gedocumenteerd in Natuurhistorisch Maandblad 2003-12, alsmede SOK Info 100.
Onderscheidingen
* 8 december 2017: Ton Breuls ontvangt de Rector Cremerspenning van het NHGL voor zijn 35-jarig jubileum als redacteur en overige verdiensten.
* 1989: Milieuprijs voor ecologie van gemeente Maastricht.
